· Ξενοφῶν, Συμπόσιον, IV, 29-32
Οὐκοῦν τόδε μέν, ἔφη, ὁμολογεῖται, κρεῖττον εἶναι θαρρεῖν ἢ φοβεῖσθαι καὶ ἐλεύθερον εἶναι μᾶλλον ἢ δουλεύειν καὶ θεραπεύεσθαι μᾶλλον ἢ θεραπεύειν καὶ πιστεύεσθαι ὑπὸ τῆς πατρίδος μᾶλλον ἢ ἀπιστεῖσθαι. ἐγὼ τοίνυν ἐν τῇδε τῇ πόλει ὅτε μὲν πλούσιος ἦν πρῶτον μὲν ἐφοβούμην μή τίς μου τὴν οἰκίαν διορύξας καὶ τὰ χρήματα λάβοι καὶ αὐτόν τί με κακὸν ἐργάσαιτο· ἔπειτα δὲ καὶ τοὺς συκοφάντας ἐθεράπευον, εἰδὼς ὅτι παθεῖν μᾶλλον κακῶς ἱκανὸς εἴην ἢ ποιῆσαι ἐκείνους. καὶ γὰρ δὴ καὶ προσετάττετο μὲν ἀεί τί μοι δαπανᾶν ὑπὸ τῆς πόλεως, ἀποδημῆσαι δὲ οὐδαμοῦ ἐξῆν. νῦν δ’ ἐπειδὴ τῶν ὑπερορίων στέρομαι καὶ τὰ ἔγγεια οὐ καρποῦμαι καὶ τὰ ἐκ τῆς οἰκίας πέπραται, ἡδέως μὲν καθεύδω ἐκτεταμένος, πιστὸς δὲ τῇ πόλει γεγένημαι, οὐκέτι δὲ ἀπειλοῦμαι, ἀλλ’ ἤδη ἀπειλῶ ἄλλοις, ὡς ἐλευθέρῳ τε ἔξεστί μοι καὶ ἀποδημεῖν καὶ ἐπιδημεῖν· ὑπανίστανται δέ μοι ἤδη καὶ θάκων καὶ ὁδῶν ἐξίστανται οἱ πλούσιοι. καὶ εἰμὶ νῦν μὲν τυράννῳ ἐοικώς, τότε δὲ σαφῶς δοῦλος ἦν· καὶ τότε μὲν ἐγὼ φόρον ἀπέφερον τῷ δήμῳ, νῦν δὲ ἡ πόλις τέλος φέρουσα τρέφει με. ἀλλὰ καὶ Σωκράτει, ὅτε μὲν πλούσιος ἦν, ἐλοιδόρουν με ὅτι συνῆν, νῦν δ’ ἐπεὶ πένης γεγένημαι, οὐκέτι οὐδὲν μέλει οὐδενί. καὶ μὴν ὅτε μέν γε πολλὰ εἶχον, ἀεί τι ἀπέβαλλον ἢ ὑπὸ τῆς πόλεως ἢ ὑπὸ τῆς τύχης· νῦν δὲ ἀποβάλλω μὲν οὐδέν (οὐδὲ γὰρ ἔχω), ἀεὶ δέ τι λήψεσθαι ἐλπίζω.
Num, inquit, hoc non convenit, ut melius sit strenuum esse quam timere, liberumque esse quam servire, pareri quam parere et a patria credi quam diffidi? Egomet igitur hac in urbe cum dives essem primum timebam ne aliquis domum noceret bonaque prenderet vel uim in me faceret. Tunc etiam delatoribus serviebam, prospiciens me magis aptum esse ad mala patienda quam ad inferenda. Iubebatur enim usque mihi sumptus ab urbe, nec abire licebat ullo loco. Nunc autem adventiciis vectigalibus carens neque colligens domestica bonisque venditis, libenter tentus quiesco et urbi sum committendi dignus. Nondum terreor, vero nunc alios terreo, ut viro libero licet mihi et abire et domi manere. Surgunt enim mihi e sellis et decedunt de via divites. Sum quidem nunc tyranno similis, antea vero servus eram. Tunc enim vectigalia ferebam populo, nunc autem urbs me nutrit cum solvat. Cum dives eram, me vituperabant ubi eram cum Socrate, postea autem pauper eveni, nemo curat. Et ubi multa habebam, semper aliquid cedebam pro urbe aut pro re. Nunc autem nihil cedo, nam mihi deest, semperque spero aliquid habiturum esse.
Num, inquit, hoc non convenit, ut melius sit strenuum esse quam timere, liberumque esse quam servire, pareri quam parere et a patria credi quam diffidi? Egomet igitur hac in urbe cum dives essem primum timebam ne aliquis domum noceret bonaque prenderet vel uim in me faceret. Tunc etiam delatoribus serviebam, prospiciens me magis aptum esse ad mala patienda quam ad inferenda. Iubebatur enim usque mihi sumptus ab urbe, nec abire licebat ullo loco. Nunc autem adventiciis vectigalibus carens neque colligens domestica bonisque venditis, libenter tentus quiesco et urbi sum committendi dignus. Nondum terreor, vero nunc alios terreo, ut viro libero licet mihi et abire et domi manere. Surgunt enim mihi e sellis et decedunt de via divites. Sum quidem nunc tyranno similis, antea vero servus eram. Tunc enim vectigalia ferebam populo, nunc autem urbs me nutrit cum solvat. Cum dives eram, me vituperabant ubi eram cum Socrate, postea autem pauper eveni, nemo curat. Et ubi multa habebam, semper aliquid cedebam pro urbe aut pro re. Nunc autem nihil cedo, nam mihi deest, semperque spero aliquid habiturum esse.